رویکرد صوفیان قرن نهم به حج گزاری (مطالعه موردی سفر جامی به حج)

فعالیت نهضت‌ها و جنبش هایی با گرایش‌های شیعی و متصوفه اهمیت بسیاری در تاریخ دارد. از عرصه­های حضور اجتماعی عرفا، توجه آنها به مناسک حج است؛ زیرا این مراسم، عرصه­ای را فراهم می­کند تا عرفا و صوفیان علاوه بر تعقیب امیال معنوی خویش، مناسبات خود با حاکمان و توده­های مردم را به  نمایش بگذارند. سفر حج جامی، به عنوان نمونه­ای از سفر حج عرفا و صوفیان و همچنین به عنوان تنها سفرنامه­ حج موجود از دورة­ تیموری آورده شده است. از آنجا که جامی در مرکز قدرت رسمی و دیوانی قرار داشت، ضمن حفظ زندگی خانقاهی و ارشاد مریدان، دولتمردان را هم زیرنفوذ آورد و با توصیه به حاکمان و امیران، به حل و فصل مشکلات مردم کمک کرد. همین جایگاه او باعث شد که در هنگام سفر حج و زیارت عتبات، سلطان حسین بایقرا وی را از پرداخت هرگونه مالیات معاف کند و نامه‌هایی به مراکز قدرت در جهان اسلام فرستاد و دستور داد که از او و همراهانش استقبال کنند.  این مقاله در صدد است به روش تاریخی به بررسی رویکرد صوفیان در قرن نهم به مقوله حج بپردازد و در این رابطه، سفر حج جامی را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد.